De introductie van Thuis Op Maat (TOM) was voor ’s-Heerenloo het afscheid van Volledig Pakket Thuis. Dat afscheid viel niet zwaar. Het enthousiasme over TOM is groot. “Maar we hebben nog wel wat wensen.”
Lucette Schepers is beleidsmedewerkster sociaal domein bij ’s-Heerenloo, de organisatie die mensen met een verstandelijke beperking bijstaat. Om uit te leggen hoe TOM werkt, haalt ze er een vergelijking bij met het spel ‘De Toren van Pisa’.
“Voor veel van jeugdigen met een beperking is het leven alsof ze op de toren van dat spel staan. Het is, zeg maar, wankel. Neem het voorbeeld van een jongen dat een keer per week bij oma logeert en daar heel veel aan heeft. Oma wordt ernstig ziek of overlijdt en het evenwicht is verstoord. De jongen valt van de toren en mogelijk vallen gezinsleden mee.” Wie het spel in huis heeft, zou eens een stevige natte doek onder de toren moeten leggen. Je zult zien dat het geheel ineens minder wiebelig is. “Dat is, overdrachtelijk gezien, wat wij van ’s-Heerenloo doen: een doek onder de toren leggen en het leven van zo’n jeugdige dus stabieler maken.”
Verstandelijk beperkt, ongezond eten, ruzie met buren, geldzorgen
Gedragswetenschapper Cisca Mulder deed inmiddels al diverse keren ervaring op met TOM. Zij stelt dat TOM meer is dan een doek onder de toren. “Het is als een steiger die om en tegen de toren wordt gebouwd.”
Tijd voor een casus. Cisca brengt de kwestie in van een gezin in een klein dorp. Tenminste een van de ouders is verstandelijk beperkt en de andere mogelijk ook. Beide ouders zijn verslaafd, kampen met geldzorgen, maken ruzie met buren, zijn onvoldoende in staat structuur in hun leven en in het gezin aan te brengen (“Het lukt bijvoorbeeld niet op tijd op te staan, met als gevolg dat hun zoontje van 9 vaak niet naar school kan”) en krijgen het niet voor elkaar gezond te eten. Politie en Veilig Thuis weten het adres van het gezin bij wijze van spreken blindelings te vinden – zo vaak bellen ze er aan.
Een ander kind uit het gezin woont in een pleeggezin en zowat alle seinen wijzen in de richting voor een vergelijkbare interventie voor het zoontje. Daar komt het dankzij TOM en ’s-Heerenloo niet van. ’s-Heerenloog krijgt, zoals in de beschrijving van TOM staat, negen maanden de tijd om tot drastische verbeteringen te komen. “Waarmee meteen een verschil met Volledig Pakket Thuis is genoemd”, aldus Lucette. Wat haar betreft is die periode van negen maanden prima, als er daarna maar een goed vervolgtraject is. Waarover straks meer.
‘Met het voorveld komen we tot duurzame oplossingen’
Cisca vertelt dat er de eerste weken veel energie wordt gestoken in gesprekken met iedereen die van doen heeft met het gezin, meestal samen met een van de ouders erbij. “Dat is niet alleen handig om een beeld te krijgen, we bouwen zo ook aan relaties met al die betrokkenen. Dat zogeheten voorveld hebben we nodig om tot duurzame oplossingen te komen.”
Snel gaat dat allemaal niet. “Dat zit vooral in het feit dat we vertrouwen moeten winnen. Het duurt echt weken voor het duidelijk is dat er financiële problemen zijn. En waarom de ouders de gang naar de voedselbank niet willen maken. Ook de verslaving kan pas na een poosje worden besproken. Maar als al die feiten eenmaal bekend zijn, blijkt er ruimte om de spreekwoordelijke steigers om de toren te plaatsen.” Het gezin gaat nu wel naar de voedselbank. Het zoontje komt op tijd op school, gaat naar een naschoolse opvang en logeert zo nu en dan elders. Een budgetcoach helpt bij geldzaken. Ruzies met buren zijn verleden tijd. Wat de verslaving betreft: die is nu bespreekbaar en daarmee is een stap gezet om ook op dat gebied hulp te bieden.
‘Voor TOM uitstroom hebben we maar drie maanden’
Het streven is dat na de negen maanden het gezin het samen met het voorveld redt. En dat de betrokken gemeente bereid is om minder intensieve hulp dan TOM te bieden als dat nodig blijkt. Waarmee we komen aan de zorgen van Lucette en Cisca. Lucette haalt de vergelijking met de Toren van Pisa aan. “Na negen maanden halen we de steigers weg, maar de doek onder de toren blijft nodig. Hulp blijft nodig. En dus is het belangrijk dat het advies van aanbieders over die hulp door de gemeente serieus wordt genomen.”
Dat gaat vaak goed en zo nu en dan niet. Lucette vertelt over een gemeente waar adviezen over het vervolgtraject in de wind werden geslagen. “In plaats van te vertrouwen op de kennis en ervaring die we in het betreffende gezin opdeden, werd besloten tot een nieuw onderzoek. Het gezin werd uiteindelijk aan haar lot overgelaten en het kind kwam in crisishulp terecht en is terug bij af. Dat had echt anders gekund.”
En dan willen Lucette en Cisca het nog hebben over TOM voor kinderen die uit huis zijn geplaatst. Want het ‘product’ is ook bedacht om die kinderen eerder te laten uitstromen. “In die gevallen hebben we slechts drie maanden de tijd en dat blijkt toch wel kort. Ga maar na: we moeten in die twaalf weken aan de slag met het kind, het gezin en alle betrokkenen in de leefwereld rond het gezin. Dat is geen sinecure.” En nee, de twee professionals houden hun pleidooi niet uit zakelijk belang. “Als dat zo was, dan zouden we niet vaak een lager dagdeeltarief in rekening brengen dan is toegestaan”, zegt Lucette. “Want zo nu en dan pakt TOM gewoon goedkoper uit dan gedacht. En nu we het toch over geld hebben: het geld dat gemeenten uitgeven aan jeugdhulp gaat naar zorg en hulp en worden niet gebruikt om ’s-Heerenberg enorme winst te geven.”
De winst zit vooral in de duurzame verbetering die TOM biedt voor de jeugdigen en gezinnen die er gebruik van mogen maken. Hulp in de vorm van steigers en doekjes, leidend tot stabiliteit.