Verwijzers zijn niet klaar als ze Thuis Op Maat (TOM) voor een jeugdige hebben bedacht. “Het staat of valt bij stevige procesregie.” Gesprek met twee pleitbezorgers van de gemeente Urk voor TOM.
“Wat nou als we TOM hadden kunnen inzetten?” Die vraag stelden Lennard Nuijten (kwaliteitsmedewerker jeugd) en Gerda Knijnenberg (beleidsadviseur jeugd) elkaar vorig jaar. Aanleiding was een relatief heftige Urker casus, die uiteindelijk via crisishulp leidde tot jeugdhulp met verblijf. TOM kan pas sinds dit jaar worden ingezet en dus kon die keuze in dit geval niet worden gemaakt. “Maar we vonden het wel de moeite waard om te bezien óf het zinvol was geweest”, blikt Lennard terug.
Het betreft een gezin met een moeder die op de wachtlijst stond voor ggz-hulp, problemen met opvoeding heeft en een tiener die bijzonder heftig pubert. De problemen waren zo ernstig dat Team Anders geen soelaas meer bood en crisisplaatsing voor die puber onvermijdelijk was. Een plaatsing die vervolgens dus leidde tot jeugdhulp met verblijf voor langere tijd.
‘Wat nou als we TOM hadden ingezet?’
“Het zat ons niet lekker”, zegt Gerda. “Want zoals vaker ging het hier om gezinsproblemen. En terwijl die jongen in de residentiële jeugdzorg zat, werd moeder vanwege de wachtlijst alsmaar niet geholpen en dus bleven de gezinsproblemen bestaan. En zo borrelde dus die hypothetische vraag over TOM op. Want bij TOM gaat het over doen wat nodig is. Daarbij hoort, wat ons betreft ook, de wachtende moeder alvast de ggz-hulp bieden die nodig is.”
En ja, dat valt formeel misschien buiten de scope van jeugdhulp. “Maar was het bij de decentralisatie in 2015 niet juist de bedoeling dat we jeugdhulp, Wmo en Participatiewet geïntegreerd zouden inzetten? Dat we zouden ontschotten?”. De vraag van Gerda is retorisch en dus knikt Lennard. Hij kan zelf ook nog een vraag bedenken waarop geen antwoord wordt verwacht. “En gaat het in de hervormingsagenda niet nadrukkelijk over een focus op het hele systeem rond een jeugdige?”
‘Verwijzers moeten weten waar ze aan beginnen’
Aan de inzet van TOM hangt een flink prijskaartje. Gerda en Lennard zetten daar twee zaken tegenover. Eén: niet doorpakken met TOM kan de hulp later duurder maken; twee: gaat het er niet uiteindelijk om dat gemeenten, verwijzers en aanbieders doen wat nodig is in het belang van de jeugdige? Waarbij Lennard erkent dat ze op Urk gemakkelijk praten hebben. “De vraag naar jeugdhulp is hier beperkt.” Het is, bevestigt een onlangs verschenen rapport van de landelijke inspectie, deels te danken aan hoe de gemeenschap daar problemen zelf en vooral samen voorkomt en oplost.
Het neemt niet weg dat Urk samen met Noordoostpolder een stevig pakket aan intensieve ambulante jeugdhulp inkocht. Waar TOM nu dus aan wordt toegevoegd. Nog intensiever, weet Gerda: “Want net als bij jeugdhulp met verblijf geldt voor TOM 24/7 paraat staan. Mede daarom is het belangrijk dat verwijzers weten waar ze aan beginnen. Lennard: “Het vergt intensieve regie op het proces. Denk als verwijzer niet dat het met die verwijzing klaar is. Regelmatig overleg met de aanbieder is geen overbodige luxe”.
Dat is onder meer nodig omdat TOM geen keurslijf van gedetailleerd beschreven ‘bewezen interventies’ kent en dus nadrukkelijk moet worden bezien en geëvalueerd wat werkt en wat niet. “De mogelijkheden zijn enorm”, bevestigt Lennard. “Zoals we ggz-hulp aan een moeder kunnen geven, zo kan ook worden besloten dat die puber thuisblijft en het beter is om papa een poosje uit huis te plaatsen. Dat papa dus een crisisbed krijgt. Met TOM kan het allemaal. We vragen bij TOM niet om een specifiek product, we vragen om resultaat. Om te doen wat nodig is. En hoe vrij en vaag TOM ook lijkt, eigenlijk is het daarom juist heel concreet en past het wel bij de pragmatische, nuchtere volksaard van de Urkers.”
Gerda zegt dat zij binnen gemeente Urk graag out-of-the box denken als het gaat om hulp aan inwoners. Daarvoor biedt TOM kansen, als 24/7 om de hoek komt. “Natuurlijk gaan we wel eerst naar het RET voor de check: TOM als al het andere niet werkt én als het verblijf voorkomt”.