Triade Vitree is er klaar voor. Professionals staan in de startblokken om van Thuis op Maat (TOM) een succes te maken. Maar hoe zorgen we ervoor dat TOM vanaf 1 januari ingezet wordt zoals bedoeld? Gesprek met twee collega’s van Triade Vitree. "TOM is wat de jeugdhulp, veel jeugdigen en de gezinnen rondom hen nodig hebben.”
Gedragswetenschapper Marianne Vreugdenhil en manager jeugd Peter Wassink zijn enorm enthousiast over TOM. Want TOM maakt het mogelijk daadwerkelijk maatwerk te leveren, om jeugdhulp met verblijf sneller en beter af te bouwen of om zo’n opname te voorkomen. En hoewel er nog veel vragen zijn, geloven ze in het succes.
Dat zit vooral in de ruimte die TOM biedt, legt Peter uit. “In het huidige systeem is het lastig om bijvoorbeeld te besluiten tot deeltijdverblijf. Dat een jeugdige drie dagen hier woont en dat er voor de andere dagen hulp buiten de instelling wordt gegeven.” Marianne en hij voegen hieraan wel toe dat het, ook bij het inzetten van TOM, altijd een zorgvuldige afweging blijft om te bepalen of verblijf noodzakelijk is en op welk moment dit het meest passend is. Op de vraag wat er nodig is om van een TOM een succes te maken, zeggen ze zowat tegelijkertijd: “Vertrouwen. Vertrouwen van de gemeenten dat we met onze professionaliteit TOM goed inzetten”.
‘Moeten we daar ons geld aan uitgeven?’
Dat vertrouwen is voor die gemeenten, samenwerkend binnen jeugdhulpregio Flevoland, misschien wel spannend. Tijdens een onlangs gehouden themadag bedacht een deelnemer dat TOM ertoe kan leiden dat een hulpverlener op zaterdag een jeugdige begeleidt bij een voetbalwedstrijd. Dat zo iemand langs de lijn staat te juichen. Er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken dat een ambtenaar, wethouder of gemeenteraadslid de wenkbrauwen fronst. “Moeten we daar ons geld aan uitgeven?” Marianne: “Als het voor het opbouwen van een vertrouwensband nodig is dat zo’n professional daar op een zaterdag langs het veld staat, dan kan dat een goede keuze zijn. Zo’n contactmoment kan er dan voor zorgen dat de hulpverlener aansluiting vindt bij het gezin en een uithuisplaatsing voorkomen kan worden.”
Met enige klem waarschuwen ze dat het voorbeeld van de juichende hulpverlener langs de lijn geen eigen leven moet gaan leiden. Marianne: “Waar het om gaat is dat we binnen één beschikking echt alle hulp kunnen bieden die nodig is. En dat we onze organisatie zo inrichten dat dit mogelijk is. Dat kinderen en hun ouders niet meer, zoals nu soms het geval is, maanden moeten wachten tot eerst een al ingezette behandeling achter de rug is. En vanzelfsprekend zetten we ook vormen van diagnostiek en behandeling in die uithuisplaatsing voorkomen.”
Peter wijst erop dat er bij de aanbieders van TOM professionals werken en die weten wat ze doen. “Het zijn de individuele hulpverleners die maken dat hulpverlening slaagt. Zij verdienen de ruimte en het vertrouwen hun werk te doen en te bepalen wat er nodig is. Overigens is daarover geen discussie, want het is juist het fundament van TOM: doen wat nodig is.”
Niet om vijf voor of vijf over twaalf, maar om half twaalf
Maar het is niet aan Triade Vitree en andere aanbieders om te bepalen óf TOM wordt ingezet. Dat maakt het ook voor Marianne en Peter spannend. Ze hebben een team ingericht en dat team werkt al min of meer volgens de ideeën van TOM – maar wie zegt dat ze na 1 januari voldoende werk op dat gebied krijgen toegewezen? Het zijn immers de verwijzers die bepalen welk ‘product’ voor een jeugdige wordt ingezet. En eerlijk is eerlijk: TOM is niet goedkoop.
Of wel? “Veel hulp inzetten die minder effectief is dan TOM is uiteindelijk een stuk duurder”, stelt Marianne vast. “En hoeveel jeugdigen stromen na jaren van verblijfshulp niet linea recta door naar de Wmo?” Peter voegt eraan toe dat het sowieso om redenen van geld én inhoud beter is om hulp in te zetten “om half twaalf dan rond het spreekwoordelijke vijf voor twaalf”. Marianne: “Of vijf over twaalf”.
En daarmee komt het gesprek op de vrees dat verwijzers TOM pas inzetten als allerlei andere vormen van hulp faalden. “Dat leidt er vaak toe dat een jeugdige of het gezin cynisch is geworden. Dat ze niet meer geloven in het effect van welke professionele hulp dan ook. TOM is onze ogen niet bedoeld als laatste redmiddel, maar juist om zwaardere en ingrijpendere hulp te voorkomen of af te bouwen”, zegt Peter.
En zo wordt er aan de voorwaarden vertrouwen en ruimte een derde toegevoegd: zet TOM in waar het wenselijk is. “En accepteer daarbij ook dat het formeel hulp voor een jeugdige is, maar dat het in de praktijk vaak gezinshulp is”, zegt Marianne. “Omdat jeugdhulp nu eenmaal vaak gezinshulp is of zou moeten zijn. We kunnen bijvoorbeeld een jeugdige wel helpen die bedreigd wordt in zijn ontwikkeling vanwege psychische problematiek, verslaving of geldproblemen bij ouders – maar we moeten dan toch ook echt aan de slag met het gezin, met het systeem.”
Het wordt een zoektocht
Nog een vierde voorwaarde popt op: menskracht. “Het is gewoon ontzettend lastig om aan collega’s te komen”, weet Marianne. “En dan vragen we bij TOM ook nog eens dat die collega’s flexibel zijn. Dat ze niet slechts van negen tot vijf willen werken en anders kunnen denken om te doen wat nodig is.”
Tot slot gaat het over de verwachtingen voor 2025. Marianne maakt zich geen illusies. “We zullen vanaf dag één hard moeten werken om er een succesverhaal van te maken. Hoewel TOM wat lijkt op Volledig Pakket Thuis, VPT, en hoewel we bij Triade Vitree al in de startblokken staan is het toch vooral nieuw. Het wordt een zoektocht.” Peter: “Waarbij we eraan hechten dat we die zoektocht samen doen met verwijzers, met gemeenten en met andere aanbieders. We gaan immers samen deze nieuwe weg in.”
Optimisme overheerst. " TOM is wat de jeugdhulp, veel jeugdigen en de gezinnen rondom hen nodig hebben”, concludeert Peter. “We krijgen de ruimte en het vertrouwen om daadwerkelijk maatwerk te leveren. Waarbij we vanzelfsprekend begrijpen dat die vrijheid samen gaat met verantwoordelijkheid. We moeten aan onze cliënten, verwijzers en onszelf kunnen verantwoorden wat we doen. Dat het een juiste keuze kan zijn om op zaterdag langs de lijn van het voetbalveld te gaan staan.”